Rieks Swarte

Theatermaker / ontwerper

logoLogo Swarte Kunst

 

Nu

te zien

HET LORENTZLAB


Het Teylersmuseum in Haarlem had bijna een eeuw een geheime plek: het laboratorium van een van de grootste wetenschappers van zijn tijd: professor Hendrik Lorentz. Het laboratorium is gereconstrueerd en ook de werkkamer, waar hij met Einstein de relativiteitstheorie voltooide. Een tocht door de wondere wereld van de wetenschap. De voorstelling is te zien op vrijdag, zaterdag en zondag drie keer per dag te zien. Hou u op de hoogte via het museum. Tijden en kaarten: www.teylersmuseum.nl

Toetie

Twee Italiaanse broers willen ijs maken. Het lekkerste ijs voor de hele wereld. Maar afgezien van de smaakjes heb je ook echt ijs nodig. Dus vertrekt een van de broers op avontuur naar de noordpool. De wereld onderweg is helemaal van afval maar in de natuur is het mooi. Als hij in de zee valt en onder het ijs terechtkomt, wordt hij gered door een ijsbeer. Maar als hij met een pijpleiding naar Italië ijs aftapt, begint de pool te smelten. Oei!

Een voorstelling voor 4+ door IJSBEER INC, bedacht door Milan Schleipen. Meer informatie en de speellijst vind je hier.

Winterwater

Lex Paleaux schreef het boek WINTERWATER over zijn eigen jeugd in Friesland. Over een benepen dorpse samenleving met een streng christelijke moeder en een slappe Franse vader. Het is een verhaal over een kind dat niet gezien wordt en daardoor zichzelf onzichtbaar maakt om maar niets verkeerd te doen. Ongeluk, liefdeloosheid, misverstand en verraad worden in het verhaal steen op steen opgestapeld, de elementen die zijn leven uiteindelijk ondragelijk maken. Geen vrolijk verhaal, maar erg van deze tijd, waarin jongeren zichzelf moeilijk een plek in deze wereld kunnen geven.

In seizoen 2023-2024 maken Swarte en Studio Figur er een beeldende poppenvoorstelling van, in samenwerking met Feikes Huis. De voorstelling is bedoeld voor jeugd vanaf 12.

WINTERWATER is op tour. Bekijk de speellijst op de sites van Studio Figur en Feikes Huis.

Straks

Plannen

RIEKS SWARTE / STALENBOEK VOOR BEELDEND THEATER

Het moest ervan komen: een boek over het werk van meer dan een halve eeuw van Rieks Swarte. Het boek geeft een mooi overzicht van de ontwerpen voor theater en de soorten theater (o.a. speelgoedvoorstellingen, collegevoorstellingen, locatietheater, jeugdtheater en poppentheater). Het wordt een boek met veel foto’s, prenten, ontwerpen en tekeningen met korte toelichtingen. Een boek als inspiratie voor jonge theaterontwerpers en andere makers.
De uitgave is in het Engels. Suze Swarte maakt het boekontwerp, Jap Sam is de uitgever. De sponsoring gaat binnenkort van start en in seizoen 2024-2025 komt het boek uit.

Sneak preview Stalenboek

Wie

RIEKS SWARTE

Foto: Javier Lopez Pinon

Foto: Javier Lopez Pinon

Rieks Swarte (1949) begon zijn carrière bij toneelgroep Centrum in 1969. Vanaf 1970-1975 bezocht hij de theaterschool Amsterdam, afdeling regie. Daarnaast bezocht hij ook een jaar de kunstacademie. Omdat hem niet duidelijk was of hij nou ontwerper wilde worden, dan wel poppenspeler, besloot hij dat de regie de beste keuze zou zijn.

In het begin van zijn carrière werkte hij o.a. bij Politieke Theatergroep Proloog en bij het Onafhankelijk Toneel en Maatschappij Discordia.

Na een aantal jaren ontwikkelde hij een eigen stijl waarin het beeldende en het theatrale samenkwamen: de speelgoedvoorstelling. Ook kwam daar het poppenspel bij. Zijn vaste werkplek werd de Toneelschuur in Haarlem, al werkte hij ook veel als gast bij verschillende gezelschappen. Een langdurige samenwerking ontstond met Liesbeth Coltof (Huis aan de Amstel / De Toneelmakerij).

In 1991 maakte hij de stap naar het grote toneel bij Toneelgroep Amsterdam met “de Gysbreght”. Later volgenden het Zuidelijk Toneel en het RO-theater waar hij groots gemonteerde familievoorstellingen maakte. Inmiddels richtte hij met een structurele subsidie zijn FIRMA RIEKS SWARTE op, die vanuit de Toneelschuur in Haarlem opereerde.

Daarnaast bleef Rieks Swarte ook voor anderen werken. Voor de VPRO maakte hij een kinderserie in schimmenspel, gaf les in decorontwerp op academie Minerva in Groningen, ontwierp het grootste schilderij ter wereld voor de opening van de Amsterdam Arena (dat gelijk in het Guiness Book of Records terecht kwam). Intussen maakte hij zogenaamde collegevoorstellingen waarin ingewikkelde zaken helder en met veel spullen uiteengezet worden. Ook maakt hij locatietheater. Zijn werk was veel te zien op het Oerolfestival.

Rieks Swarte won de Jan Nelissen Poppenspelprijs, de Nicolaas Wijnbergprijs voor het decorontwerp van De Storm en de Wim Meilink poppenspel-oeuvreprijs.

Per 2014 hield de FIRMA op met bestaan en is Swarte verder gegaan met stichting SWARTE KUNST.

In 2016 maakte Rieks Swarte ‘De perzik van onsterfelijkheid’ naar het boek van Jan Wolkers, het seizoen erop werd het legendarische ‘ Potters beesten’  na 25 jaar hernomen. In 2018 maakte hij in opdracht ‘Scrooge!’ een theaterspektakel voor de 100-jarige Haarlems Stadsschouwburg.

Voor die Schaubühne in Bochum (D) ontwierp Swarte het decor voor DIE UNENDLICHE GESCHICHTE naar het boek van Michael Ende.

ENGLISH SUMMARY

About Rieks Swarte and his work

Rieks Swarte (initiator and director/ puppeteer/ scenery designer) has had many years of experience in the theatre. He graduated from the theatre school as a theatre director in 1975 and developed his own style, “the toy production”, where the visual and the theatrical are brought together. He made “Het Tapijt” (“The Carpet”) about the famous Bayeux tapestry and later made family theatre productions with, amongst others, the ROTheatre. He has directed and designed many times for youth theatre groups such as the Toneelmakerij (Liesbeth Coltof).

Rieks set up his own company in 1991, the FIRMA RIEKS SWARTE, for which he received government funding. Two years ago, this company closed down and he set up a new company: “SWARTE KUNST”. He made “De Perzik van Onsterfelijkheid” (“The Peach of Immortality”) based on the novel by Jan Wolkers. In 2018 he made “Scrooge!” a spectacle for the 100th-year anniversary of the Haarlem Stadsschouwburg Theatre.

For the Schaubühne in Bochum (Germany) he was responsible for the set design for DIE UNENDLICHE GESCHICHTE, a performance after the book by Michael Ende.

ZAKELIJK: Hermine Sterringa

Hermine Sterringa is sinds april 2019 zakelijk leider van Rieks Swarte en Stichting Swarte Kunst. Zij ondersteunt naast Rieks Swarte een aantal klassieke musici en werkt als uitvoerend producent van muziektheaterprojecten, meest recentelijk de Scrooge productie van Rieks Swarte in de Stadsschouwburg Haarlem. Verder was zij internationaal tourmanager van o.a. Cecilia Bartoli en Rolando Villazón.

Stichting Swarte Kunst steunt de werken van Rieks Swarte

De stichting is in het leven geroepen als productie-apparaat en als rechtspersoon voor de eigen producties. Naast de werken van Rieks Swarte-ZZP in opdracht werden DE PERZIK VAN ONSTERFELIJKHEID en de herneming van POTTERS BEESTEN de eerste producties van stichting Swarte Kunst.

Het bestuur bestaat uit:

MARIJKE REUVERS: (VOORZITTER & PENNINGMEESTER)

Is directeur van het Haagse Zuiderparktheater. Ze heeft als freelancer in verschillende theaters de scepter gezwaaid en werkte als productieleider bij het Haags Conservatorium.

MARIANNE PEL: (SECRETARIS)

Werkte bij het ministerie van WVC als medewerker financiële en begrotingszaken en bij de provincie Noord-Holland als medewerker bestuurlijke en juridische zaken. Daarnaast had zij diverse leidinggevende functies op het gebied van milieu en juridische zaken.

Toen

Producties

GRONDIJS MULDER KIESMAN 1985

Erich Kästner’s EMIL UND DIE DETECTIVE werd Swartes eerste SPEELGOEDVOORSTELLING. Hij maakte deze samen met Annet Kouwenhoven bij Maatschappij Discordia. De pers merkte hem op als beeldend theatermaker.  Het werd een voorstelling met verhalen en veel spullen. Aan het einde ziet het personage Emil voor het eerst van zijn leven de grootstad Berlijn. Met een videocamera op een sleetje werd er door een nagebouwde maquette in gegalvaniseerd blik gegleden, waarin minibroodjes de treinen, trams en auto’s voorstelden.

HET TAPIJT 1989

tapijt

HET TAPIJT VAN BAYEUX is een borduurwerk van 72 m. breed en 30 cm hoog dat de geschiedenis van de Battle of Hastings uit 1066 vertelt. In deze speelgoedvoorstelling speelden we drie kinderen die de hele oorlog nadoen, tot het ruzie wordt. Er werd een veldslag geleverd met schoenleesten, lijmtangen, hertengeweien en nog veel meer.

DE GYSBREGHT 1991

Gerardjan Rijnders vroeg om bij Toneelgroep Amsterdam de Gysbreght te maken, een inmiddels onderbroken 360-jarige traditie van het Amsterdams stadsgezelschap voor nieuwjaarsdag. Deze versie werd een mogelijk reconstructie van de première uit 1637. De bezetting bestond uit uitsluitend mannen, zoals in Vondels tijd gebruikelijk, en was grotendeels Vlaams. We hebben ons verdiept in het barok acteren, naast typisch Antwerps volkstheater. Op het toneel stond een compleet miniatuur-Amsterdam. De voorstelling werd voorafgegaan door een college over de stad in de gouden eeuw.

POTTERS BEESTEN 1991

potters beesten

Vijf kleine dierenverhaaltjes naar Beatrix Potter op het toneel. De vier poppenspelers zijn nogal rivaliserend, argwanend, eigenwijs en individualistisch. Een hilarische voorstelling, die twee tournees beleefde. Met de kat die een eigen muizenvallenfabriekje onder de kast heeft, een stomme eend die niet door heeft dat de vos haar op wil eten, een vos die een das de strot af wil bijten en muizen in een levensgroot poppenhuis. Mierzoete verhaaltjes met een twist. De voorstelling werd na 25 jaar hernomen.

GEBROEDERS LEEUWENHART 1992

Leeuwenhart
Dit was de eerste samenwerking met Liebeth Coltof. Rieks Swarte maakte deze voorstelling bij haar HUIS AAN DE AMSTEL. Het werd een poëtische kleine zaal voorstelling naar het prachtige boek van Astrid Lindgren over twee broers die samen in een zelf-verbeeld land wonen, waar draken moeten worden verslagen om de dood in de ogen te kunnen zien. Het is de levensfilm van de jongste, die hij nog moet beleven voordat hij echt kan sterven.

OPENING AMSTERDAM ARENA 1996

Het grootste schilderij ter wereld werd het. De geschilderde zee die de grasmat van het nieuwe stadion van Ajax moest onthullen. Het werd een spiegelgevecht van schepen.

ALICE 1998

Alice

Omdat Lies Visschendijk als Alice moest groeien en krimpen, was er een perspectief-kijkkast gemaakt met echte antieke meubeltjes. Als ze vooraan stond, was ze klein en achteraan was ze enorm. Ook werd er een antiek bosdécor gebruikt.

Het was een absurde vertoning van een absurd boek. Een anarchistisch Victoriaanse voorstelling die enigszins uit de hand liep. Na een tournee langs de kleine zalen werd de productie aangepast voor een kerstserie voor de Haarlemse schouwburg.

HONDJE 1998

Een familievoorstelling naar een kinderboek van de Franse schrijver Daniel Pennac. Een hondje dat op een vuilnishoop geboren wordt, trekt er op uit om door een kreng van een meisje gered te worden uit het asiel. Haar ouders zijn al even vreselijk. Als hondje door hen helemaal vergeten wordt loopt hij weg. Dan ontmoet hij de vrije hond Prairiewolf die bij een beeldhouwer woont. Ze worden de beste vrienden en besluiten wraak te nemen op de familie door het hele appartement te slopen en zo komt alles weer goed. De voorstelling speelde in mei 2000 een maand lang in het New Victory Theatre in New York.

JA ZUSTER NEE ZUSTER 1999

Een familievoorstelling bij het RO-theater naar de beroemde televisieserie uit de jaren zestig, met als coregisseur Pieter Kramer. Oudere mensen vonden dat de voorstelling precies was als de serie, wat natuurlijk niet kan. Met Loes Luca als zuster Klivia was het iedere avond een feestje. Hij heeft ook nog een paar avonden in een vol Carré gespeeld!

DE HONGERENDE WEG 2003

Samen met Liesbeth Coltof eerst deze magistrale roman van Ben Okri bewerkt tot een toneeltekst. Een ‘Afrikaanse’ setting: de catwalk in het midden en het publiek aan weerszijden ervan. Het epos gaat over een abiku-kind, dat voor de helft in de geestenwereld staat en voor de andere helft in de wereld van de levenden. Hij maakt mee hoe zijn vader al het geld er doorjaagt, politicus wil worden of anders wereldkampioen boksen, en hoe zijn moeder liefdevol en oververmoeid probeert de eindjes aan elkaar te knopen met het verkopen van vis op de markt. De geesten vallen het kind steeds lastig om hem terug te lokken naar het hiernamaals. Zelfs met een gouden weg. Zijn vriendje Ade kiest er voor om terug te gaan, maar Azaro zelf niet, omdat de wereld zo mooi is, omdat een bal er kan stuiteren.

CORDOBA / WOORD 2004

cordoba

Een van de collegevoorstellingen was WOORD. Matthijs Rümke bedacht dat zeven gezelschappen uit Nederland en Vlaanderen zouden rondreizen met twaalf voorstellingen over Cordoba rond het jaar 1000. WOORD ging over een stuc-paneel uit de synagoge van Cordoba. Het lijnenspel hiervan is betoverend en onbegrijpelijk. Met de gulden snede kan je er niet mee uit de voeten. Omdat de islamieten van toen de gulden snede niet zagen als islamitisch, hebben ze er zelf speciaal voor Cordoba er maar een verzonnen. Gerardjan Rijnders maakte een stuk waarin de bouw van koepels en de vedische rekenkunde, het magische vierkant en een schietlood ons brachten tot de Cordobese Gulden snede, ingebed in een Bijbelse context. Moeilijke materie in een voorstelling vol verwondering en schoonheid.

TANTE PATENT 2009

tante patent

TANTE PATENT van Annie M.G. Schmidt was een krantenstrip uit de jaren vijftig. Het verhaal gaat over een burgervrouw, die een Batavier over de vloer krijgt die zijn offervat terug wil. Maar die heeft tante Patent net weggegeven aan dokter Vierus die een oogje op haar heeft. De Grote Sof, zoals de Batavier heet, weet zich niet te gedragen, maar tante Patent houdt zich staande met haar lijfspreuk: “Wat is het leven toch gemakkelijk, als je maar gewoon doet.” Het hele stadje raakt vervolgens in de ban van de Batavier met zijn vrijheidsopvattingen, maar de orgie van vrijheid valt uiteindelijk tegen. Alles keert weer terug bij het oude als de Sof en het offervat weer terug kunnen naar het walhalla.

Tante Patent werd gespeeld door de onvolprezen Ferdi Janssen, al ruim 25 jaar Swartes vaste acteur. Een voorstelling met veel spullen en plezier. Tante Patent’s huis was gemaakt van oude lakens en kwam uit de grond omhoog en kon helemaal draaien, hangend aan een draadje.

L’ENFANT ET LES SORTILÈGES 2009

Toen het Limburgs Symfonie Orkest een jubileumjaar had, pakten ze uit met de kinderopera van Ravel over een stout jochie dat door zijn slachtoffers wordt terug gepest, tot hij tot inkeer komt en om zijn mamma roept. Grote bezetting van het orkest onder leiding van Ed Spanjaard, met koor en zangers. Voor het podium stonden negen schildersezels, waarop een decor van 40 cm hoog en 12 meter breed opgesteld stond, waar talloze poppetjes van papier de opera verbeeldden. Het hele poppenspel werd live gefilmd en geprojecteerd boven het orkest.

UITTOCHT 2011

Uittocht

Irène Nemirovski schreef een magistrale roman STORM IN JUNI over de evacuatie van de totale bevolking toen Parijs in 1940 tot open stad verklaard werd. Resultaat ervan waren overvolle treinen en stations en enorme files in de campagne. Nemrovski beschrijft de harteloze karakters die in een dergelijke toestand tot monsters worden. Niemand wist van dit boek, totdat het na 60 jaar in een koffer op de kast te hebben gelegen, werd ontdekt door haar dochters.

Denise, de jongste dochter, bezocht na al die jaren het huis op het platteland vanwaar haar ouders waren afgevoerd naar Auschwitz. Ze dwaalde twee uur lang door het huis waar niets was veranderd. Daar ervaart ze voor het eerst de bevrijding. In de voorstelling werden beide verhalen, die van de roman en die van Denise door elkaar verteld. Een videodocumentaire die live op het toneel werd gemaakt met maquettes, voorwerpen uit de koffer, video, live muziek en actrice Joke Tjalsma.

Op het scherm waren beelden te zien van de enorme files op de landwegen, de overvolle stations, rijke families die vertrekken, etc. Uiteindelijk kijken we met de ogen van Denise, die door het huis dwaalt. Een maquette van de kamers en een videocameraatje waren genoeg om het verhaal te vertellen.

DE STORM 2011

Liesbeth Coltof liep al jaren met het plan om Shakespeare’s DE STORM te maken voor 8+. Een stuk over een oudere man die van wrok tot vergeving komt voor 8-jarigen? Laat dat maar aan Liesbeth over.
We zijn op zoek gegaan naar de essentie van het verhaal. Het is allemaal heel erg allegorisch en symbolisch, maar best te begrijpen vanuit de isolatie van tovenaar Prospero. Het werd een interieur-decor, dat staat voor de binnenkant van zijn hoofd; een kubus die zich opent, met alle muizenissen in het hoofd van Prospero erin. De spelers stellen de elementen in dat proces voor. We kregen er de Zapp-prijs voor, werden verkozen tot de tien beste producties van het jaar en het décor kreeg de Wijnbergprijs. In september 2013 speelde de voorstelling in Moskou en daarna ging hij voor de tweede keer op tour door Nederland en Vlaanderen.

SCROOGE! 2018

In de Stadsschouwburg Haarlem speelde rond kerst 2018 SCROOGE!, geen Christmas Carol, dé familievoorstelling voor in de kerstvakantie. Don Duyns maakte een bewerking van het beroemde kerstverhaal ‘A Christmas Carol’ van Charles Dickens. De acteurs van Toneelgroep Het Volk stonden in een concept en decor van Rieks Swarte. De regie was in handen van Javier López Piñón. De professionele acteurs werden bijgestaan door amateurs, door kinderacteurs, dansertjes, een heuse Scottish Dame van Sandy Oliver, poppen en de musici van de Ocobars o.l.v. Hans Thissen. Al met al was het een militaire operatie waar zo’n 150 mensen bij betrokken waren. Het stuk paarde humor en smaak aan een vette Dickensiaanse moraal, bedoeld voor de kijker van nu. (Foto: Ben van Duin).

Cinderella 2019

In september 2019 speelde het Koninklijk Concertgebouworkest CINDERELLA van Sergei Prokofiev. Rieks Swarte bladerde samen met Lin Dai Boogerman in een bewegend sprookjesboek, dat boven het orkest geprojecteerd werd.

Die unendliche geschichte 2020

Tijdens de coronatijd in 2020 was de première voor een bijna lege zaal in het Schauspielhaus in Bochum (D) om de familievoorstelling daarna voor een jaar in de opslag te laten verdwijnen. Vanaf november 2021 kon de voorstelling eindelijk met publiek gespeeld worden. DIE UNENDLICHE GESCHICHTE is een jeugdboek van Michael Ende, dat al 40 jaar een hit is. Het boek is een ode aan de verbeelding en vertelt over de zoektocht van een kind naar de geheimen van het leven. Die zoektocht begint bij het lezen van een geheimzinnig boek. Het lezende kind belandt in het eigen avontuur in het boek, als het het land Fantasia moet redden. Talloze werelden en talloze wonderlijke figuren passeren de revue. De familievoorstelling werd gespeeld in de grote zaal met een enorm draaitoneel vier verrijdbare bouwsels en met achtergrondprojecties. Carly Everaert maakte een enorme hoeveelheid kostuums, die ze baseerde op kindertekeningen.

Grafisch ontwerp

23 liuwehert

23 liuwehert

10 hongerende weg

10 hongerende weg

11 voorbij gangers

11 voorbij gangers

19 artefactotum

19 artefactotum

16 staatsieportret

16 staatsieportret

15 Hamster

15 hamster

Filmpjes

TANTE PATENT

AMSTERDAM ARENA

JIP EN JANNEKE

JA ZUSTER NEE ZUSTER

THEATER VAN HET GEHEUGEN

 

L’ENFANT ET LES SORTILÈGES

VERZAMELD WERK

En


Contact

SWARTE KUNST / STICHTING RIEKS SWARTE

ATELIER: GEDEMPTE OUDE GRACHT 65 B / 2011GM HAARLEM /

TELEFOON MOBIEL 0622528612 /

EMAIL: INFO@RIEKSSWARTE.NL

Zakelijke gegevens

Zakelijke leiding

Hermine Sterringa
Hermine@rieksswarte.nl
06-51842321

Bestuur Stichting Swarte Kunst

Marijke Reuvers
Marianne Pelt

Bankgegevens

Stichting Swarte Kunst  NL79TRIO0197856209
Rieks Swarte zakelijk NL50TRIO 0197788637

Colofon

Deze website is ontworpen door Rieks Swarte en gebouwd door Ehud Neuhaus.