GRONDIJS MULDER KIESMAN 1985

Erich Kästner’s EMIL UND DIE DETECTIVE werd Swartes eerste SPEELGOEDVOORSTELLING. Hij maakte deze samen met Annet Kouwenhoven bij Maatschappij Discordia. De pers merkte het op, hij bleek een eigen stijl te hebben en Swartes carrière als beeldend theatermaker was eindelijk begonnen. Zij speelden samen de schrijver Kästner de tekenaar van Walther Trier. Het werd een voorstelling met veel spullen en verhalen. Aan het einde ziet het personage Emil voor het eerst van zijn leven de grootstad Berlijn. Met een videocamera op een sleetje werd er door een nagebouwde maquette in gegalvaniseerd blik gegleden, waarin minibroodjes de treinen, trams en auto’s voorstelden.

HET CABINET VOOR NATUUR EN KUNST 1987

Een collegevoorstelling vanwege het 200-jarig bestaan van het gebouw FELIX MERITIS. In de demonstratiezaal van dit kunst- en wetenschapgenootschap ten tijde van de verlichting maakte Swarte c.s. een 6-tal korte reconstructies, bestaande uit een voorstellingen met een inleiding en een dansje. We gaven college over ingewikkelde onderwerpen die zeer eenvoudig te begrijpen waren door het gebruik van de vele voorwerpen. Op de première bliksemde het ineens achter de ramen tijdens de proef met de elektriseermachine.

HET TAPIJT 1989

HET TAPISSERIE VAN BAYEUX is een borduurwerk van 72 m. breed en 30 cm hoog dat als een stripverhaal de geschiedenis vertelt van de Battle of Hastings. Het toont een prachtig beeld van die tijd: 1066.

Met ons drieën speelden we kinderen die de hele oorlog nadeden totdat die uitmondde in een ruzie onderling en het net zo slecht afliep als met de koning van Engeland. Aan het eind werd er een veldslag geleverd met schoenleesten, lijmtangen, hertengeweien enzovoort. Deze speelgoedvoorstelling is in 2000 wegens succes hernomen met een deels andere cast.

DE GYSBREGHt 1991

Gerardjan Rijnders, toen artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam, vroeg Swarte om de Gysbreght te doen; een inmiddels onderbroken 360-jarige traditie van het Amsterdams stadsgezelschap voor nieuwjaarsdag. Het werd een poging tot reconstructie van hoe de voorstelling er in 1637 uitgezien zou kunnen hebben. De bezetting was grotendeels Vlaams en bestond uit uitsluitend mannen, zoals in Vondels tijd gebruikelijk. Er stond op het toneel een compleet miniatuur-Amsterdam. De voorstelling werd voorafgegaan door een college over de stad in de Gouden Eeuw, dat “Rome wilde zijn in het kleen”.

POTTERS BEESTEN 1991

Vijf kleine dierenverhaaltjes naar Beatrix Potter. Vier poppenspelers geven op allerlei manieren de verhaaltjes vorm. Maar ze zijn nogal rivaliserend, argwanend, eigenwijs en individualistisch. Een hilarische voorstelling, die twee tournees beleefde. Met de kat die een eigen muizenvallenfabriekje onder de kast heeft, een stomme eend die niet door heeft dat de vos haar op wil eten, een vos die een das de strot af wil bijten en muizen in een levensgroot poppenhuis. Mierzoete verhaaltjes met een twist. De voorstelling werd in 2016 hernomen.

GEBROEDERS LEEUWENHART 1992

Dit was de eerste samenwerking met Liebeth Coltof. Rieks Swarte maakte deze voorstelling bij haar HUIS AAN DE AMSTEL. Het werd een poëtische kleine zaal voorstelling naar het prachtige boek van Astrid Lindgren over twee broertjes die samen in een zelfverbeeld land wonen, waar draken moeten worden verslagen om de dood in de ogen te kunnen zien. Het is de levensfilm van de jongste, die hij nog moet beleven voordat hij echt kan sterven.

OPENING AMSTERDAM ARENA 1996

Het grootste schilderij ter wereld werd het. De geschilderde zee die de grasmat van het nieuwe stadion van Ajax moest onthullen. Het werd een spiegelgevecht van schepen.

Museum van het Toeval

Een zomertentoonstelling voor het Theaterinstituut. Gevonden voorwerpen uit de kelders en de zolders.

KLEINE SOFIE EN LANGE WAPPER 1997

Een familievoorstelling bij het RO-theater, naar het magistrale boek van Els Pelgrom. Een meisje wil voordat ze sterft, weten wat er in de wereld te koop is. Ze duikt in de poppenkast en met haar onberekenbare maatje Lange Wapper, meneer Beertje en de kat Terror, beleeft ze allerlei avonturen, die haar het leven laten meemaken. Op het punt dat zij als een zwak meisje de kracht opbrengt om haar makkertjes te redden in een grote storm op zee, sterft ze.

Met muziek van Fay Lovski.

FRANKENSTEIN OF DE LANDSCHAPPEN VAN DE ZIEL 1996

Een romantische versie van het beroemde boek, ontdaan van de Hollywoodmonsters. Een les in verlicht denken.

ALICE 1998

Omdat Alice (Lies Visschendijk) moest groeien en krimpen was er een perspectivische kijkkast gemaakt met echte antieke meubeltjes. Als ze vooraan stond, was ze klein en achteraan was ze enorm. Ook werd er een antiek bosdecor gebruikt.

Het was een absurde vertoning van een absurd boek. Een anarchistisch victoriaanse voorstelling die enigszins uit de hand liep.

Na een tournee langs de kleine zalen werd de productie aangepast voor een kerstserie voor de Haarlemse schouwburg.

HONDJE 1998

Een familievoorstelling naar het boek CABOT CABOCHE van de Franse kinderboekenschrijver Daniel Pennac. Een hondje dat op een vuilnishoop geboren wordt, trekt er op uit om door een kreng van een meisje gered te worden uit het asiel. Haar ouders zijn al even vreselijk. Als ze na de zomervakantie terug in Parijs zijn, wordt hondje helemaal vergeten en loopt hij weg. Dan ontmoet hij een toonbeeld van vrijheid genaamd Prairiewolf, die bij een beeldhouwer woont. Hondje en Prairiewolf worden de beste vrienden. Ze besluiten wraak te nemen op de familie, door het hele appartement te slopen en daarmee komt alles weer goed.

Rogier in ’t Hout en Siem van Leeuwen speelden Hondje en Prairiewolf.

De voorstelling speelde in mei 2000 een maand lang in het New Victorytheatre in New York.

JA ZUSTER NEE ZUSTER 1999

De vierde familievoorstelling bij het RO-theater naar de beroemde televisieserie uit de jaren zestig. Een initiatief van de FIRMA met als coregisseur Pieter Kramer. Loes Luca als zuster Klivia was top! Oudere mensen vonden dat de voorstelling precies was als de serie, wat natuurlijk niet kan. Het was iedere avond een feestje. Hij is ook nog een paar avonden in een vol Carré gespeeld!

DE HONGERENDE WEG 2003

Een wens van 10 jaar. Samen met Liesbeth Coltof eerst uitgebreid deze magistrale roman van Ben Okri bewerkt tot een toneeltekst. Een “Afrikaanse” setting: de catwalk in het midden en het publiek aan weerszijden ervan. Aan de kopse kanten doeken met een Afrikaanse stad en een weg. Het epos gaat over een zogenaamd abiku-kind, dat voor de helft in de geestenwereld staat en voor de andere helft in de wereld van de levenden. Hij maakt mee hoe zijn vader al het geld er doorjaagt en politicus wil worden en anders wereldkampioen boksen, en hoe zijn moeder liefdevol en oververmoeid probeert de eindjes aan elkaar te knopen met het verkopen van vis op de markt. De geesten vallen het kind steeds lastig om hem terug te lokken naar het hiernamaals. Zelfs met een gouden weg. Zijn vriendje Ade kiest er voor om terug te gaan, maar Azaro zelf niet, omdat de wereld zo mooi is, omdat een bal er kan stuiteren.

Veel poppen, veel muziek van Beppe Costa, veel spelers, een erg duur project, maar het behoort tot het mooiste wat we ooit maakten.

CORDOBA / WOORD 2004

Een van de echte collegevoorstellingen was WOORD. Matthijs Rümke bedacht dat 7 gezelschappen uit Nederland en Vlaanderen zouden rondreizen met 12 voorstellingen over Cordoba rond het jaar 1000. “Woord” ging over een stucwerkpaneel uit de synagoge van Cordoba. Het lijnenspel hiervan is betoverend en onbegrijpelijk. Met de gulden snede kon ik er niet mee uit de voeten. Omdat de islamieten toen de gulden snede niet zagen als islamitisch, hebben ze er zelf een verzonnen, speciaal voor Cordoba. Gerardjan Rijnders maakte een stuk waarin de bouw van koepels en de vedische rekenkunde, het magische vierkant en een schietlood ons brachten tot de Cordobese Gulden snede. Moeilijke materie, maar wel een voorstelling vol verwondering en schoonheid.

CORDOBA /VAN DE WIND EN DE BERG

Een voorstelling geschreven door Els Pelgrom over een zeug die in de tijd van de kaliefen van Cordoba leeft.

OOM TOON, WAAR GEBEURD 2007

De KVS in Brussel vroeg om een familievoorstelling. Niemand vermoedde dat het er uiteindelijk op neer kwam dat OOM TOON een voorstelling werd over Swarte’s eigen familie. Anton van de Velde, de broer van zijn oma, was Vlaams katholiek militant en een expressionistische toneelschrijver. Zijn meesterwerk was TIJL. Hij correspondeerde, vanaf de Eerste Wereldoorlog tot na de Tweede, met Swarte’s grootvader Jos de Klerk, toonkunstenaar te Haarlem, gevlucht in de Eerste Wereldoorlog. In hun kunstbroederschap deelden ze aanvankelijk hun diepste geheimen, maar na de Tweede Wereldoorlog liepen hun meningen over de wereld uiteen. Een Vlaams-Nederlandse familiegeschiedenis met ook minder mooie kantjes in een groots gemonteerde voorstelling in de twee zalen van de KVS, voor de familiegeschiedenis en de reconstructie van TIJL.

LIUWEHERT 2006

Een tweede versie van DE GEBROEDERS LEEUWENHART, nu voor het grote toneel, in het Fries met Tryater Leeuwarden. Met een geheel kartonnen decor.

TANTE PATENT 2009

TANTE PATENT van Annie M.G. Schmidt was een krantenstrip uit de jaren vijftig. Het verhaal gaat over een burgervrouwtje, die een Batavier over de vloer krijgt die zijn offervat terug wil. Maar die heeft tante Patent net weggegeven aan dokter Vierus, die een oogje op haar heeft. De Grote Sof, zoals de Batavier heet, weet zich niet te gedragen, maar tante Patent houdt zich staande met haar lijfspreuk: “Wat is het leven toch gemakkelijk, als je maar gewoon doet.” Het hele stadje raakt vervolgens in de ban van de Batavier met zijn vrijheidsopvattingen, maar de orgie van vrijheid valt een beetje tegen. Alles keert weer terug bij het oude als de Sof en het offervat weer terug kunnen naar het walhalla.

Tante Patent werd gespeeld door de onvolprezen speler Ferdi Janssen, al ruim 25 jaar Swartes vaste acteur. Een voorstelling met veel spullen en plezier. Het huis van tante Patent was gemaakt van oude lakens en kwam uit de grond tevoorschijn en kon helemaal draaien, hangend aan een enkel draadje.

L’ENFANT ET LES SORTILÈGES 2009

Toen het Limburgs Symfonie Orkest een jubileumjaar had, pakten ze uit met de kinderopera van Ravel over een stout jochie dat door zijn slachtoffers wordt terug gepest, tot hij tot inkeer komt en om zijn mamma roept. Grote bezetting van het orkest onder leiding van Ed Spanjaard, met koor en een aantal zangers. Voor het podium stonden negen schildersezels, waarop een decor van 40 cm hoog en 12 meter breed opgesteld stond, waar talloze poppetjes van papier de opera verbeeldden. Het hele poppenspel werd live gefilmd en geprojecteerd boven het orkest.

UITTOCHT 2011

Een jaar of tien geleden, opende Denise Epstein de koffer die ze van haar moeder, de Frans-Russische Joodse schrijfster Irène Nemirovski, gekregen had voordat ze werd afgevoerd naar Auschwitz. In de koffer bleek het minuscuul geschreven manuscript van een roman te zitten: STORM IN JUNI.

Nauwkeurig wordt er bescheven hoe de wegen op het platteland rond Parijs verstopt raken als alle Parijzenaars moeten vluchten voor de bezetter. Hoe de mensen zich in zo’n toestand als beesten gedragen. Een prachtboek. 60 jaar nadat het gescheven was, werd het alsnog een bestseller. Na zestig jaar kwam Denise Epstein terug in het huis in het stadje Issy-l’Évêque waar ze in de oorlog had gewoond en van waaruit haar ouders waren weggevoerd. Ze dwaalde twee uur lang door het huis waar sindsdien niets aan veranderd was. In de voorstelling werden beide verhalen, die van de roman en die van Denise door elkaar verteld. Een documentaire die live op het toneel werd gemaakt met maquettes, voorwerpen uit de koffer, video, live muziek en actrice Joke Tjalsma.

Op het scherm waren beelden te zien van de enorme files op de landwegen, de overvolle stations, rijke families die vertrekken, etc. Uiteindelijk kijken we met de ogen van Denise, die door het huis dwaalt. Een maquette van de kamers en een videocameraatje waren genoeg om het verhaal te vertellen.

DE STORM 2011

Liesbeth Coltof liep al jaren met het plan om DE STORM van Shakespeare op te voeren, dus zijn we die gaan maken. Zelf eerst vertalen met alle Nederlandse versies ernaast. Er moest ook gekapt worden, omdat het publiek vanaf de leeftijd van 8 het uit moest kunnen zitten. Een stuk over een oudere man die van wrok tot vergeving komt voor 8-jarigen? Laat dat maar aan Liesbeth over.
Vooral: niet door de knieën gaan, en vertrouwen op Shakespeares genie, waar ernst en luim worden afgewisseld. We hebben ook geen concessies gedaan door het stuk bijvoorbeeld naar het heden te vertalen. We zijn op zoek gegaan naar de essentie van het stuk. Het is allemaal heel erg allegorisch en symbolisch, maar best te begrijpen als je de context van de isolatie van tovenaar Prospero helder kan maken. We dachten hiervoor aan een interieur-decor, dat zou staan voor de binnenkant van zijn hoofd. We hebben lang aan deze optie getwijfeld, omdat we niet vertrouwden hoe snel we hem bedacht hadden. Toen we na enkele maanden twijfelen echter ontdekten dat de voorstelling op lijsttonelen gezien moest worden, besloten we door te zetten. Het eindresultaat was een kubus die zich opende, met alle muizenissen in het hoofd van Prospero. Alle spelers stellen elementen daarin voor.

Het is een hele mooie voorstelling geworden en men was er lovend over.

We kregen er de Zapp-prijs voor, werden verkozen tot de tien beste producties van het jaar en het decor kreeg de Wijnbergprijs. In september 2013 speelde de voorstelling in Moskou en daarna ging hij voor de tweede keer op tour door Nederland en Vlaanderen.

JIP EN JANNEKE, DE MJOEZIEKUL 2011

JIP EN JANNEKE was de familievoorstelling die DE FIRMA maakte in coproductie met BOS-PRODUCTIES. Tientallen kleine plotloze verhaaltjes werden aaneengesmeed tot een voorstelling. Leidend thema waren de vier seizoenen. Het speelde zich af in de tuin van Jip, alsof ze hun eigen toneelstuk speelden. De ouders waren een raar soort mensen, vanuit de kinderen gezien. Twee prachtige levensechte poppen speelden de kinderen. Het mooiste was het gemimede stukje, waarbij Jip en Janneke door een prikkeldraadhek klauteren. De tekst was van Elly van Dooren en de liedjes waren natuurlijk weer van Fay Lovski. De productie speelde 170 keer!

DE CABANON 2012

Le Corbusier bouwde zijn eigen monnikencel, “le cabanon”, aan de Middellandse Zee voor de vakanties. Rieks Swarte werd gevraagd om voor een expositie zijn eigen cabanon te bouwen, als een zelfportret in architectuur. Inmiddels is deze cabanon al op drie verschillende plekken te zien geweest. En hij blijft in stock. Wat HET KLOOSTER van St. Gallen (dat we op Oerol 2018 gaan opgraven) in het groot is, is DE CABANON in het klein.

DE PERZIK VAN ONSTERFELIJKHEID 2015

Een voorstelling naar het boek van Jan Wolkers, toneeltekst: Rik van den Bos. Met een videocamera maken we in beeld de queeste mee van de laatste dag van de oud-verzetsheld Ben Ruwiel. Het is Bevrijdingsdag 1980. Met lede ogen moet hij toezien dat de intocht de bevrijders met de eer strijken, die hem en zijn vrouw als verzetslieden toekomt. Het lukt hem niet meer het slechte huwelijk te lijmen. Het verleden is passé. Met Ali Cifteçi en Margje Wittermans. Swarte tekende en filmde met een videocamera de zoektocht door Amsterdam.

SCROOGE!

Cinderella

In september 2019 speelde het Koninklijk Concertgebouworkest CINDERELLA van Sergei Prokofiev. Rieks Swarte bladerde samen met Lin Dai Boogerman in een bewegend sprookjesboek, dat boven het orkest geprojecteerd werd.

Die unendliche geschichte

In december 2020 was er een première voor een bijna lege zaal in het Schauspielhaus in Bochum (D), om de familievoorstelling daarna voor een jaar in de opslag te laten verdwijnen. In november 2021 en december 2020 kon DIE UNENDLICHE GESCHICHTE gespeeld worden voor een gehalveerde zaal.

DIE UNENDLICHE GESCHICHTE is een jeugdboek van Michael Ende, dat al 40 jaar een hit is. Het boek is een ode aan de verbeelding en verhaalt over de zoektocht van een kind naar de geheimen van het leven. Die zoektocht begint bij het lezen van een geheimzinnig boek. Het lezende kind belandt in het eigen avontuur in het boek, als het het land Fantasia moet redden. Talloze werelden en talloze wonderlijke figuren passeren de revue.

Liesbeth Coltof, Carly Everaert en Rieks Swarte hadden door de lockdowns een jaar lang de tijd om het stuk voor te bereiden. En dat was er aan af te zien. De serie is nu afgelopen, maar er is de hoop dat het toch op het repertoire blijft.

De familievoorstelling werd gespeeld in de grote zaal met een enorm draaitoneel vier verrijdbare bouwsels en met achtergrondprojecties. Carly maakte een enorme hoeveelheid kostuums, die ze baseerde op kindertekeningen.